ΧΑΠ: Διατροφικές συμβουλές και θεραπεία

Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), αποτελεί μία πάθηση κατά την οποία η αναπνοή γίνεται πολύ δύσκολη λόγω της περιορισμένης ροής αέρα από και προς τους πνεύμονες. Σε έναν υγιή άνθρωπο οι αεραγωγοί του είναι τόσο ελαστικοί όσο ένα μπαλόνι, και ανοιγοκλείνουν με μεγάλη ευκολία. Όσοι όμως εμφανίζουν τη ΧΑΠ χάνουν αυτή την ελαστικότητα, οι αεραγωγοί αποδομούνται ή μπλοκάρονται από βλέννα και προσβάλλονται από παρατεταμένη φλεγμονή. Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι η μειωμένη ικανότητα των πνευμόνων να δέχονται οξυγόνο και να διώχνουν διοξείδιο του άνθρακα.
Με το κάπνισμα να αποτελεί την κύρια αιτία της ΧΑΠ, αυτή περιλαμβάνει 2 παθήσεις:

• Τη χρόνια βορογχίτιδα: Όπου οι ασθενείς έχουν αυξημένη παραγωγή βλέννας, φραγή των αεραγωγών, συνεχή βήχα και δύσπνοια. Συνήθως τα άτομα αυτά είναι φυσιολογικού βάρους ή υπέρβαρα.
• Το εμφύσημα: Όπου η ελαστικότητα των αεραγωγών χάνεται, παρατηρείται έντονη δύσπνοια και τελικά συσσωρεύεται διοξείδιο του άνθρακα στους πνεύμονες. Οι ασθενείς με εμφύσημα είναι συνήθως χαμηλού σωματικού βάρους.\

Παρότι η ΧΑΠ είναι μία ασθένεια που μπορεί να προληφθεί 100%, δεν είναι δυνατό να θεραπευθεί πλήρως. Για το λόγο αυτό η αντιμετώπισή της προσανατολίζεται στη διακοπή του καπνίσματος και στην όσο το δυνατόν καλύτερη διαχείριση των συμπτωμάτων,  με σκοπό φυσικά τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς. Μία ισορροπημένη διατροφή έχει αποδειχθεί πως μπορεί να διευκολύνει την αναπνοή αλλά και να περιορίσει την εξάρτηση από το μηχανικό οξυγόνο. Παρακάτω συνοψίζονται τα βασικότερα σημεία τα οποία πρέπει να προσέξει ένα άτομο με ΧΑΠ.

Βάρος: Η διαδικασία της αναπνοής χρειάζεται από μόνη της ενέργεια για να πραγματοποιηθεί, όταν όμως αυτή δυσκολεύεται ή παρεμποδίζεται τότε οι ανάγκες σε θερμίδες αυξάνονται κατά πολύ. Οι ασθενείς με ΧΑΠ έχουν 5 με 10 φορές περισσότερες ανάγκες σε ενέργεια σε σχέση με έναν υγιή άνθρωπο. Για το λόγο αυτό αρκετοί εμφανίζουν σημαντική απώλεια βάρους, η οποία οδηγεί σε γενικευμένη κόπωση και αδυναμία. Από τη άλλη πλευρά και οι ασθενείς με αυξημένο βάρος επιβαρύνουν τον οργανισμό καθώς περισσότερα κιλά ισοδυναμούν με περισσότερη προσπάθεια για αναπνοή. Εάν παρατηρήσετε απότομη και ανεξήγητη μεταβολή στα κιλά σας, τότε συμβουλευτείτε άμεσα έναν ειδικό για να σας βοηθήσει να υπολογίσετε τις δικές σας θερμιδικές ανάγκες.

Δυσκολία στην αναπνοή: Οι περισσότεροι δυσκολεύονται να αντιληφθούν το πώς η αναπνοή μπορεί να συσχετιστεί με τη διατροφή! Στην πραγματικότητα κάθε τροφή που τρώμε χρησιμοποιείται μαζί με το οξυγόνο για την παραγωγή ενέργειας και διοξειδίου του άνθρακα στο σώμα. Η διαδικασία αυτή είναι ευρέως γνωστή ως «μεταβολισμός».  Θυμηθείτε στο σημείο αυτό πως τα άτομα με ΧΑΠ έχουν δυσκολία στην αναπνοή, άρα και στην απομάκρυνση διοξειδίου του άνθρακα από τον οργανισμό. Προτεραιότητα στη διατροφή ενός ασθενούς με δύσπνοια είναι τροφές οι οποίες οδηγούν σε μειωμένη παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα όπως τα καλά λιπαρά (λιπαρά ψάρια, ξηροί καρποί, πράσινα φυλλώδη λαχανικά). Αντιθέτως οι υδατάνθρακες επιβαρύνουν την αναπνοή και γι αυτό συνίσταται ο περιορισμός εύπεπτων υδατανθράκων που βρίσκονται στο άσπρο αλεύρι, στα γλυκά και στα αναψυκτικά. Επιπλέον έμφαση πρέπει να δίνεται στην κατανάλωση πρωτεΐνης από κόκκινο κρέας, ψάρι, πουλερικά, γαλακτοκομικά και όσπρια για την υποστήριξη του μυϊκού συστήματος.

Οστεοπόρωση: Οι πάσχοντες από ΧΑΠ εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο για οστεοπόρωση, κυρίως λόγω της χρόνιας λήψης κορτικοστεροειδών φαρμάκων. Για την υγεία των οστών και την πρόληψη της αποδυνάμωσης του σκελετικού συστήματος θα πρέπει να προτιμάται η κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε βιταμίνη D και ασβέστιο από γαλακτοκομικά προϊόντα. Εάν υπάρχει ανάγκη τότε τα συμπληρώματα διατροφής ίσως είναι απαραίτητα.

Μειωμένη όρεξη: Η αδυναμία και η περιορισμένη διάθεση για φαγητό αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στη διατήρηση του βάρους εντός φυσιολογικών ορίων. Ακολουθούν μερικές συμβουλές που θα σας βοηθήσουν να μεγιστοποιήσετε την κατανάλωση θερμίδων και να βελτιώσετε την όρεξή σας μέσα στην ημέρα.

• Καταναλώστε 6 μικρά γεύματα με τροφές που είναι πλούσιες σε θρεπτικά συστατικά.
• Ετοιμάστε απλά γεύματα τα οποία δεν απαιτούν πολλή από τη δική σας ενέργεια για να μαγειρευτούν.
• Μασήστε αργά και καλά την κάθε σας μπουκιά.
• Για να μη φουσκώσετε, πιείτε νερό ή άλλα ροφήματα μετά το τέλος του γεύματος.
• Προτιμήστε να κάνετε μεγαλύτερα γεύματα όταν αισθάνεστε πως έχετε μεγαλύτερη ενέργεια μέσα στην ημέρα. Για πολλούς το πρωί είναι η ιδανικότερη στιγμή για ένα πλούσιο γεύμα.
• Πριν το γεύμα σας πηγαίνετε για ένα περπάτημα έτσι ώστε να αυξήσετε την όρεξή σας.
• Τοποθετήστε τροφές πλούσιες σε θερμίδες σε εμφανή σημεία του σπιτιού.

Κατανάλωση υγρών: Η επαρκής ενυδάτωση είναι απαραίτητη για την καλή λειτουργία όλου του οργανισμού, αλλά συγκεκριμένα στη ΧΑΠ συμβάλλει και στην αραίωση της βλέννας. Περίπου 8 ποτήρια υγρών θεωρείται η ελάχιστη ημερήσια ποσότητα υγρών που πρέπει να πίνει κανείς. Επειδή όμως ορισμένοι ασθενείς εμφανίζουν παράλληλα με τη ΧΑΠ και καρδιακή ανεπάρκεια συνίσταται οι ανάγκες σε υγρά να συζητώνται με τον θεράποντα ιατρό.

Αλάτι: Η αυξημένη κατανάλωση αλατιού οδηγεί στην κατακράτηση υγρών στο σώμα, κάνοντας έτσι την αναπνοή ακόμη πιο δύσκολη. Καλό θα ήταν η προσθήκη αλατιού στα γεύματα να ανέρχεται στο 1 κουταλάκι την ημέρα (2,300 μιλιγραμμάρια). Άλλες τεχνικές περιλαμβάνουν: α. την μειωμένη κατανάλωση έτοιμων γευμάτων, στα οποία χρησιμοποιείται το αλάτι ως μέσο συντήρησης και β. την αντικατάσταση του αλατιού με μπαχαρικά και μυρωδικά.

Αντιοξείδωση: Καθώς οι καπνιστές εμφανίζουν υψηλά επίπεδα ελευθέρων ριζών, δηλαδή μορίων βλαβερών για τα κύτταρα, εμφανίζουν αυξημένες ανάγκες για αντιοξείδωση και εξουδετέρωση των επιθετικών μορίων. Τα λαχανικά και τα φρούτα θεωρούνται οι βασιλιάδες τις αντιοξείδωσης και η κατανάλωσή τους έχει αποδειχθεί πως επιβραδύνει την πορεία της ΧΑΠ. Φυσικά τα τρόφιμα φυτικής προέλευσης δεν περιέχουν μόνο αντιοξειδωτικά αλλά και πολύτιμες για την καρδιά φυτικές ίνες, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία.

Εάν κάποια από τα παραπάνω σημεία σας φαίνονται οικεία τότε το ιδανικότερο θα ήταν να ζητήσετε την εξατομικευμένη συμβουλή ενός διαιτολόγου. Ο ειδικός υγείας θα σας καθοδηγήσει βήμα βήμα στην καθημερινή πρόσληψη της ενέργειας και όλων των απαραίτητων θρεπτικών συστατικών που χρειάζονται για καλύτερη αναπνοή, ισορροπημένο βάρος, βελτίωση της ικανότητας για περπάτημα/ φυσική δραστηριότητα και ανώτερη ποιότητα ζωής.

Πηγή: healthview.gr

Ήβη Παπαϊωάννου, MS, RDN

Διαιτολόγος, Διατροφολόγος

Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ